Elektronik iletisim okulu kösesi --10-- Kasim 1997

Insanlar bir zamanlar yeni dostlar edinmek, derin sohbetlere dalmak için kahvehanelere giderdi. Çok sayida insan hala da gidiyor. Iyi bir sohbet arkadasiyla epey hosça vakitler geçirebileceginiz bu mekanlar, çagin gelisimine ayak uydurup oldukça high-tech (yüksek teknolojili) hale gelmeye basladilar. Bu yeni tip kahvehaneler, geleneksel olanlarla karistirilmamalari için kendilerine yeni bir isim taktilar "Internet Café." Bu mekanlarda, digerlerinde oldugu gibi çay, kahve, mesrubat servisi de var. Temel farklari ise her masada internet baglantili bir bilgisayar bulunmasi. Tabii bir de sigara içilmemesi. Türkiye'dekilerde bir çok insan çogunlukla web gezintisi yapmayi tercih etse de yurt disindaki internet café'lerde yürütülen en yaygin faaliyet internet araciligiyla yapilan sohbetler. Geçen ay, ayni anda 5-6 degisik ekranda 5-6 degisik konuda, onlarca insanla sohbet edenleri gördüm. Öyle ki bu insanlar için "Gönül sohbet ister, internet bahane" haline gelmis neredeyse.

Geleneksel kahvehanelerin sigara dumani internet café'lerde yasaklanmis da olsa, "caféhane"lere gitmek yerine evinizin ya da isyerinizin rahatliginda (belki de sigara içerek) sosyallesmeyi tercih edebileceginizi düsünerek, bu sayida irc (internet relay chat) denilen kavramdan bahsedecegim sizlere.

Çikisindaki askeri amaçlari saymazsak, internetin ilk yaygin kullanim alani olan üniversiteler arasi akademik amaçli bilgi alis-verislerinde, karsilikli ve gerçek zamanli iletisime duyulan ihtiyacin bir sonucu olarak irc kavrami ortaya çikti. Internet'in kitlelere yayilmasiyla beraber, diger hizmetlerin yanisira irc'nin kullanimi da yayginlasti. En büyük ününü ise 1991 yilindaki Körfez Savasi sirasinda kazandi. Bir çok insan tek bir kanalda toplanarak son gelismelerle ilgili raporlari aninda ögrendi. Eylül 1993'te Boris Yeltsin'e karsi yapilan darbe sirasinda da Moskova'daki irc kullanicilari son gelismeleri aninda dünyaya iletiyorlardi.

Bunun sonucunda bugün karsilikli olarak sohbet etmek isteyenlere hizmet etmek üzere kurulmus yüzlerce server üzerinde açilmis onbinlerce, belki de yüzbinlerce degisik konulu sohbet kanali mevcut. Günün ya da gecenin herhangi bir saatinde caniniz mi sikildi ya da çok acil olarak belirli bir konuda insanlardan bilgi almaniz mi gerekti? Yeryüzünde sizinle ayni dertten muzdarip yiginla insana aninda ulasmaniz mümkün.

Lafi fazla uzatmadan bu isi nasil yapacaginizi anlatmaya baslamazsam Bahattin Apak'in simsekleri üzerimde olacagindan sadede gelelim. Ihtiyaciniz olan sey çalisir durumdaki bir internet baglantisina ek olarak bir sohbet programi. Bu köseyi düzenli olarak izleyenlerdenseniz, artik bir servis saglayiciyla baglanti kurmayi, e-posta alip göndermeyi ve web sayfalari arasinda surf yapmayi ögrenmis olsaniz gerek. Bunlar için gerekli programlara da sahip oldugunuzu varsayiyorum. Yeri gelmisken, bu kösede bahsettigim programlar içinde henüz elde edemediginiz herhangi biri varsa ArchiMac BBS'e ugramayi ihmal etmeyin. Çünkü burada tavsiye ettigim programlarin hepsi ya ücretsiz (freeware) ya paylasim yazilimi (shareware) ve hepsi ArchiMac BBS'te mevcut. BBS telefonlari ise her zaman oldugu gibi bu yazinin sonunda yer aliyor.

Programlar ve Ayarlar

Irc için kullanacaginiz bir kaç program mevcut. Bunlarin en popüler olanlari Homer ve Ircle adlarini tasiyor. Ben bu ise Ircle ile basladim ve orada kaldim. Irc'de karsilastigim insanlarin genel tavsiyesi de ayni yönde idi. Homer'in kullanimi daha zormus. Ingilizce biliyorsaniz, Ircle içinde mükemmel denebilecek bir yardim dosyasi mevcut. Programi nasil kullanacaginizi anlatmaya baslamadan önce ufak bir uyarida bulunmak istiyorum: Internet üzerinde sohbet etmek istiyorsaniz komut yazmaya hazirlikli olun. Çünkü irc ile ilgili pek çok islem, su "Dostun Dosta kullandirmadigi DOS"ta oldugu gibi komutlar vasitasiyla yapilabiliyor. Ircle'da temel komutlarin hemen hepsini menülerden seçerek kullanmak mümkün ama bu konuda ilerlemek istiyorsaniz biraz komut ezberlemeniz gerekebilir. Ircle'in yardim dosyasinda bu komutlarin hemen tamaminin listesini ve nasil çalistiklarina dair bilgi bulabilirsiniz. Öncelikle bu dosyanin bir çiktisini alip elinizin altinda bulundurmak isterseniz, Ircle'i çalistirdiktan sonra /HELP yazip enter'layin. Karsiniza gelen bilgileri dogrudan yaziciya göndermeniz mümkün.

Hemen ise koyulmayi sevenlerdenseniz, önce servis saglayiciyla baglantinizi kurun ve ardindan Ircle'i çalistirin. Önce programi kayit ettirmenizi isteyen ve sifrenizi soran bir pencere gelecektir. Bu penceredeki OK dügmesine basarsaniz "Bu iyi bir sifre degil" türünden bir mesaj çikar ama program deneme süresi boyunca çalisir. Cancel dügmesine basarsaniz dogrudan deneme süresine geçer. Karsiniza bes tane degisik pencere açilir. Bunlarin ayrintilarina sonra gelecegiz. Simdi File menüsünden Preferences'a oradan da Startup alt menüsüne geçin. Karsiniza Sekil 1'deki görüntü gelecektir.

Sekil 1

Burada öncelikle Nickname yazan kutunun karsisina takma adinizi yazin. Çünkü irc'de herkes bir takma isimle yazisir. Istiyorsaniz Username hanesine bir kullanici adi Real Name hanesine de kendi adinizi (ya da caniniz ne çekiyorsa onu) yazabilirsiniz. Bundan sonra üzerinde Other Server seçenegi görülen açilir menüden herhangi bir Server belirleyip yola çikabilirsiniz. Bu menüde hatiri sayilir miktarda Server kayitli ama Türkiye'deki Server'lar yok. Bunlari sizin eklemeniz gerekecek. Bunun için sözkonusu açilir menüde Other Server seçenegini seçip Sekil 2'de görülen pencereye gidin.

Sekil 2

Buraya Türkiye'deki irc Server'larindan birinin adresini yazin, Add to Menu kutusunu isaretleyin ve OK'leyin. Böylece bu sunucu da açilir menüde görünecek ve her sizi her seferinde yazma derdinden kurtaracaktir. Birden fazla Server adresi yazmak istiyorsaniz son adimlari tekrarlayin. Türkiye'deki bazi irc Server'larinin adreslerini bu sayfadaki kutu içinde bulabilirsiniz. Öncelikle baglanmak istediginiz Server'in adresi listede seçili kalsin.

Burada gördügünüz Port kutusu, o server'a hangi kapidan baglanacaginizi gösterir ve hemen her zaman 6667'dir. Dalnet sohbet agi üzerindeki server'lar için bu rakam 7000'dir. Birçok server bu ikisi arasindaki sayilarla numaralanmis baska kapilara da sahiptir ama çogu kez verilen rakamlar yeterlidir.

Türkiye'deki IRC Server'lar

irc.raksnet.com.tr
irc2.raksnet.com.tr
irc.doruk.net.tr
irc.prizma.net.tr
irc.kurbaga.com
irc.tradenet.com.tr
irc.aidata.com.tr

Sohbete geel...

Startup Preferences penceresini OK'leyip çikin ve File menüsünden Save Preferences'i seçip kaydedin. Sonra yine File menüsünden Open Connection'i seçin. Karsiniza suna benzer bir mesaj gelir:
*** server connection established
*** Welcome to ... vs.

Artik bir irc server'ina baglanmis durumdasiniz. Eger karsiniza,
*** Open failed
veya
*** Name search failed
türü bir mesaj çikarsa Startup Preferences penceresindeki açilir menüden baska bir server seçip tekrar deneyin. Bazi server'lar yalniz kendi üyelerini kabul eder. Bazilari yalniz belli bölgelerden baglanmaya çalisanlari kabul eder. Bazilari da belirli servis saglayicilarin kullanicilarina yasaklama koymus olabilir. Bu tür bir durumda,
*** ... (No Authorization)
gibi bir mesajla karsilasirsiniz.

Bundan sonra is bir kanal seçip sohbete katilmaya kaliyor. Bunun için Komut+J tuslarina basip (Join=Katil) komutun çalistirin. Kanal adlarinin önünde # isareti bulunur. Baslangiç için #macintosh veya #mac kanallarini deneyebilirsiniz. En popüler kanallar genellikle bir ülke adi tasiyanlar ya da cinsellikle ilgili olanlardir. Hangi kanallara baglanabileceginizi görmek istiyorsaniz /LIST yazip enter'layabilirsiniz. Yalniz, hemen bir uyarida bulunayim. Bazi server'larda yüzlerce hatta binlerce kanal bulunabiliyor. Bu tür bir komut sonrasinda gelmeye baslayan listeyi durdurma imkaniniz yok ve listenin tamaminin gelmesi epeyce uzun sürebilir. Bunun yerine ise kalabalik kanallardan baslamakta fayda var. Örnegin /LIST -MIN 20 yazarsaniz en az 20 kisinin sohbet etmekte oldugu kanallarin listesini alirsiniz. Listeyi görmek için Windows penceresinden LIST'i seçmeniz gerekiyor.

Dilediginiz bir kanala katildiktan sonra Console adli pencerede, önce o kanalda kimlerin bulundugunu belirten bir liste çikar sonra da yazilan mesajlar gelmeye baslar. Kalabalik bir kanalda olmaniza karsin mesaj gelmiyorsa sabirli olun. Kimseden ses seda çikmiyorsa siz bir mesaj yazip sohbet baslatin.

Liste penceresinde kanal adinin yaninda, o anda o kanalda kaç kisinin bulundugunu ve kanal operatörünün o kanalin reklamini yapmak için belirledigi konuyu görürsünüz. Ama buradaki ifade o kanalda dönen muhabbetle ilgili olmayabilir, uyarayim.

Katildiginiz kanaldaki muhabbeti sevmediyseniz ya da ayni anda bir kaç kanalda birden sohbet etmek istiyorsaniz, Join komutunu kullanarak baska kanallara da baglanabilirsiniz. Yalniz pencerelerinizi ekranda iyi düzenlemeyi ihmal etmeyin. Çok fazla pencere içinde kaybolmaniz çok kolay. Çünkü ekraninizda açilistan itibaren zaten pek çok pencere olacak. Bunlardan görünmesini istemedikleriniz varsa kapatma kutusunu tiklayarak ya da Windows penceresinde seçerek kapatabilirsiniz. Tekrar seçtiginizde yeniden görünürler. Yalniz, kanal pencerelerini kapatirsaniz o kanaldan ayrilmis olursunuz. Baglandiginiz irc server'indan ayrilmak istiyorsaniz, File menüsünden Close Connection'i seçin.

Ekraninizdaki pencerelerden Console isimli olani mesajlarin (Server'dan gelenler dahil) belirecegi penceredir. Inputline penceresinde sizin yazdiginiz mesajlar ve komutlar görünür. Bunlari göndermek için enter tusuna basmaniz gerekir. Yazdiklarinizin tamamini silmek isterseniz ESC tusuna basin. Userlist penceresi katildiginiz kanaldaki kullanicilari gösterir. Bunlardan herhangi birinin üzerine çift tiklarsaniz o kisi için Whois komutu çalistirilir ve o kisi ile ilgi bilgiler görüntülenir. Tabii kendileri için tanimladiklari kadari ve kullandiklari servis saglayicinin IP numarasi. Faces penceresi'nde kisiler için tanimlayabileceginiz yüz resimleri görüntülenir ama bunun için öncelikle buna uygun bir dosya bulmaniz gerekir. DCC Status penceresi ise teke tek baglantilar içindir. Userlist'teki herhangi birini özel sohbete davet edebilir ya da gelen daveti kabul edip ikili sohbete gidebilirsiniz. Bu tür sohbetler özeldir ve baskalari tarafindan görülmez. DCC, Direct Client to Client yani istemciden istemciye baglanti demektir. Sizin makinenizle karsidaki makine dogrudan iletisime girer. Bu tür baglantilar sirasinda karsilikli olarak dosya transferi de yapabilirsiniz. Aman bilmediginiz kisilerden dosya almayin ya da virüs kontrolü yapmadan açmayin.

Mutfakta neler oluyor?

Bu noktada internet sohbetleriyle ilgili bir kisim genel bilgilere dönmenin zamani geldi. Netsplit (net bölünmesi) denen bir olayla karsilasabilirsiniz. Bu, biraz modem baglantisi sirasinda hattan düsmeye benzer ama fiilen yalnizca birilerinin saglayicisinin netten koptugu anlamina gelir. Dolayisiyla ayni kisinin tekrar tekrar kanaldan ayrilip baglandigini görebilirsiniz. Bu tür durumlarda server degistirmeye kalkmayin ve sabirli olun. Server degistirirseniz durumu daha da zorlastirip sistemin iyice yavaslamasina sebep olabilirsiniz.

Kanallar için bilmeniz gereken temel sey ise her kanalin bir operatörünün (kisaca op diye anilir) oldugu ve diledigi kisiyi kanaldan atma (kick) yetkisine sahip oldugudur. Bu yüzden, önceki sayilarda sözünü ettigimiz netiket (network ahlaki) kurallarina ugyun hareket etmeye dikkat edin. Takma isim kullanmaniza güvenerek kimseyle dalasmayin ya da hakaret etmeyin. Atildiginiz bir kanala baglanmaya çalismak, sonunda o server'dan tümden yasaklanmaniza kadar gidebilir. Ilk defa baglanmaya çalistiginiz bir kanalda
*** Ghosts are not allowed on IRC veya
*** You are not welcome on this server
türünden bir mesaj görürseniz bilin ki orada yasaklisiniz. Bunun sebebi sizin servis saglayicinizdan ve hatta ayni ülkeden baglanip ortaligi karistirmis baska birileri olabilir. Bunun sorumlulugu size ait olmamakla beraber, sonuçlarina katlanmak zorunda olanlar arasinda siz de bulunabilirsiniz. Dolayisiyla, ayni durumun baskalarinin basina gelmemesi için, ne kendiniz atilin ne de kurallara israrla karsi çikarak baskalarinin basini yakin.

Normal olarak kanali açan ilk kisi kanalin sahibi ve operatörü olur. Katildiginiz kanalda baska kimse yoksa o kanal size ait demektir (ne ise yararsa!). Böyle bir durumda, tanimadiginiz kisilere, sizinle ayni (op) yetkileri vermeyin. Ayni sekilde, tanidiklariniz da olsa çok sayida kisiye yetki dagitmayin. Ortalik kizistigi anda herkes birbirini kanaldan atmaya kalkip kanali tamamen operatörsüz birakabilir.

Bazi kanallarda Userlist penceresinde bir veya birkaç isim görünmesine ragmen kimseden cevap alamayabilirsiniz. Çogu kez bunlar, gördügünüz isimlerin robot (kisaca bot diye anilir) programlar olmasindan dolayidir. Kanali açan kisi, kendisi yokken kapanmamasi için server yöneticisinin izniyle bir robot program yerlestirmistir. Bu programlar, nasil yazildiklarina bagli olarak, yazdiginiz bazi mesajlara ya da komutlara da cevap verebilir. Örnegin kanala yeni gelenleri bir "Hos Geldiniz!" mesajiyla karsilayabilir, bazi anahtar kelimeleri mesaj olarak gönderdiginizde size kanalla ilgili bir kisim bilgiler verebilir ya da kanal operatorünün yasakladigi kisilerden biriyseniz sizi otomatik olarak kanaldan atabilir.

Kullandiginiz takma isim, baglandiginiz server'daki baska bir kullanici tarafindan kullaniliyorsa, server size bir uyari mesaji gönderip takma isminizi degistirmenizi isteyebilir. Bu tür durumlarda yapabileceginiz bir sey maalesef yok. Sürekli kullandiginiz bir takma ismi, siz irc'de degilken baskalarinin kullanmaya basladigini farkederseniz. Yapabileceginiz tek sey, o kisiye baska bir takma isim kulanmasini rica etmek olacaktir.

Birkaç püf...

Birileri sizden sifreli mesajlar yazmanizi isterse, ne oldugundan emin olmadiginiz sürece kabul etmeyin. Ircle, AppleScript'ler yoluyla uzaktan kontrol edilebilen bir programdir. Yazdiginiz sifreli mesaj sonunda karsidaki kisi programin kontrolünü (dolayisiyla Internet hesabinizla ilgili bilgileri) ele geçirebilir.

File Menüsünde Text ile ilgili Preferences'i tercihleri) belirlerken, Courier veya Monaco gibi sabit aralikli fontlari tercih edin. Irc'nin orijinali text terminalleri için tasarlanmisti. Bu yüzden bazi komut ve mesajlar sabit ekran uzunluklari varsayimi üzerinden hareket eder.

Ilk baglanmaya çalistiginiz Server'a ulasmaya çalistiginizda
*** Name Serach Failed
mesajiyla karsilasirsaniz bu, o Server'da yasakli oldugunuz anlamina gelmeyebilir. Illa ki o Server'a ulasmaniz gerekiyorsa, önce baska bir Server'a baglanin ve sonra
/Server serveradresi
yazip enter'layin. Çogu durumda bu yöntem ise yarayabiliyor. Örnegin Marmara Üniversite'nin Server'indan Türkiye içindeki irc server'lara ulasamayip, önce yurt disindaki bir server'a baglanmak ve oradan yurt içine dönmek zorunda kaldigim durumlar benim basima çok geldi.

Muhabbetiniz bol olsun!

Go to page: Introduction | Contact | Education | Employment | Projects | Books | Articles | Papers | Interests | MWArticles | Hobbies | Miscellaneous | Photos

In Narratus Vitae, Go to page: Introduction | Archives | Records Management | Business Management | Computers | Research | Publishing | Teaching | History | Public Relations | Medicine | Hobbies | Disaster Preparedness |