BBS'lerde en yaygin olarak bulabileceginiz sey dosya alanlaridir. Burada, baglandiginiz BBS sahibinin ilgi alanina dogrultusunda çok genis ve zengin shareware program ve dosyalar bulabilirsiniz (ticari programlarin ücretsiz dagitimi yasayla sinirlandigindan ticari programlari buralarda bulamazsiniz ama ayni isi görebilecek bir çok baska program bulmak mümkündür. Hüseyin Çaglar'in "Gelin Paylasalim" kösesini düzenli takip etmenizi öneririm.)
1. Dosya alanlari
Türkiye'de bu seneye kadar Mac için program ve dosya destegi saglayan iki tane BBS vardi. Bunlarin biri Ankara'daki Elma Kurdu Macintosh Kullanici Dernegi tarafindan IBM uyumlu bir makine üzerine kurulani (bir Mac'çi için utanç verici bir durum!) digeri de zamaninda MacIst (Macintosh Istanbul Kullanici Gurubu) tarafindan kurulan ve Mac üzerinde çalisan bir BBS'ti. MacIst dagilinca BBS de kapandi. (Izmir'de Mac üzerinde çalisan ticari bir BBS oldugunu da duydum.) Istanbul'daki Mac kullanicilarini yeniden bir araya toplamak ve "ele güne karsi rezil olmamak" için bu senenin basinda Mac üzerinde çalisan ve yalniz Mac kullanicilari ile Arsivcilere (kurucusu--yani ben--Marmara Üniversitesi Arsivcilik Bölümü'nde Ögretim Görevlisidir) destek vermek üzere bir BBS kuruldu: ArchiMac BBS. Bunun hemen ardindan ikincisi de geldi: MacFinder BBS. Bu iki BBS'te Mac için hemen her türlü konuda shareware program bulmak mümkün. ArchiMac'te su anda AMUG (Arizona Macintosh Kullanici Grubu) tarafindan hazirlanan üç parçalik BBS in a Box CD'leri mevcut. Bu üç CD on günde bir degistiriliyor. BBS in a Box CD'lerinin yaklasik alti ayda bir (yeni programlar veya yeni sürümler içeren) yeni versiyonlari çikiyor. ArchiMac'te su anda 16 numarali (Kasim1995 tarihli) olan takim var. MacFinder 17 ve 18 numarali takimlari getirecek. Sonraki versiyonlar AchiMac'e gelecek. Kisacasi, bu iki BBS en yeni shareware kolleksiyonlarini getirmek için dönüsümlü olarak çalisacak. Her ikisine de baglanmayi ihmal etmeyin.
Internet üzerinde en yaygin olarak yapilan islerin biri de bu tür dosya alanlarindan ihtiyaç duydugunuz konudaki en son versiyon veya en yeni programlari temin etmek. Buna "ftp yapmak" deniyor. Ftp aslinda "file transfer protocol = dosya transfer protokolü" demek ama yaygin olarak internet üzerindeki bir bilgisayardan dosya çekmek anlamina kullaniliyor. BBS'lerde bu isler için kullanilan terim ise download veya kisaca DL.
Bu noktada internet ile BBS'lerin birbirlerine kiyasla farkli avantajlari var. Internet üzerinden dosya almak için özel programlar kullanmak ya da özel terimler ezberlemek ihtiyacini bir kenara birakirsak (BBS'ler için modeminizle beraber gelen iletisim programi yeterli), ikisi arasindaki en büyük farkin hiza karsi yeni sürüm arasinda oldugu söylenebilir. Internet üzerinde herhangi bir programin son versiyonunu aninda temin etme imkaniniz olmasina karsin, BBS'lerde bu is biraz daha geriden gelir. Buna karsin, BBS'lere modemin tam süratiyle ulasilabilmesine karsin (karsi tarafta daha yavas bir modem varsa onun sürati belirleyici olur) Internet'e erisim sürati öncelikle servis saglayicinin (ve sizin) modem süratinize, servis saglayicinin kiralik hattinin sürat ve kapasitesine ve nihayet Türk Telekom'un Türkiye'deki Internet kullanicilarina reva gördügü hatlarin sürat ve kapasitesine baglidir. Bu konudaki sikayetler herhalde sizin bile kulaginiz gelmistir; en azindan bu durumu protesto etmek için bir sanal miting düzenlendigini gazetelerden okumus ya da televizyondan izlemissinizdir. Bunlara bir de servis saglayicinin isteyecegi ücret meselesini eklemek gerek. BBS'lerin pek çogu tamamen ücretsizdir ya da çok cüzi bir aidat ister (ayda 150-200.000 TL gibi). ArchiMac ve MacFinder BBS'ler tamamen ücretsizdir.
2. Dosya arama
Ihtiyaç duydugunuz dosyanin nerede oldugunu bilmiyorsaniz, bunu Internet üzerinde Archie taramasi denen bir yöntemle yaparsiniz. BBS'lerde ise bu file request adini alir. Her iki durumda da belli komutlari ögrenmeniz gerekir (korkmayin çok karmasik degiller). Internet üzerinde bu isi hat açikken yaparsiniz. BBS'lerde ise (varsa) o BBS'in bagli oldugu BBS'ler arasi iletisim agindaki diger makinelere bir mesaj gönderirsiniz. Aradiginiz programin bulundugu BBS size cevabini bir mesajla iletir. Siz de ya dogrudan o BBS'e baglanirsiniz ya da (sistem operatorü izin veriyorsa) belli komutlar yardimiyla o programi size göndermesini istersiniz. Tabii bunlarin gerçeklesmesi de bir kaç gün alabilir.
3. Elektronik posta
Pek çok kisi için Internet'in en yaygin kullanim sekli herhalde elektronik posta alis-verisidir. Dünyanin öbür ucundaki bir tanidiginiza süratli bir sekilde ulastirmak istediginiz yazili bir bilgi varsa bunun en ucuz yolu elektronik postadir. Telefon ya da fax ile uzak mesafelere ulasmak ciddi maliyetler getirebilir. Elektronik posta bunun en ucuz yoludur. Ancak telefon ya da faxa kiyasla daha yavas ama normal mektup postasindan kesinlikle daha hizlidir. Elektronik postanin tek temel kisitlamasi, bilgisayar üzerinde metin halinde yazmadiginiz bir bilgiyi (ornegin bir grafik ya da taranmis bir görüntüyü) dogrudan ulastirmanin mümkün olmamasidir. Çünkü elektronik posta ile yalnizca ASCII kodunda hazirlanmis dosyalar gönderebilirsiniz. Ama bunun da bir çözüm yolu mevcuttur: Göndereceginiz bilgi ne olursa olsun, bilgisayar üzerinde bulunabildigi sürece bunu bir kisim programlar yardimiyla ASCII koduna (bir cins sifre ile) çevirmek mümkündür. Alici tarafta da bu cins bir çevirici program oldugu sürece sorun olmaz. Bu isler için IBM uyumlu makinelerde UUENCODE, Mac'lerde ise HQX denilen iki standart çevrim yöntemi kullanilmaktadir. Her iki yöntemle de çeviri yapmanizi saglayacak çok sayida shareware program mevcuttur. Dolayisiyla, elektronik postayi farkli platformlar arasinda dosya alis-verisi için kullanmak da mümkündür.
Internet üzerinde oldugu gibi BBS'lerde de benzeri bir imkan mevcuttur. Burada da baglandiginiz BBS'in bagli oldugu iletisim agi üzerindeki herhangi bir kisiye elektronik posta gönderebilirsiniz. Tek fark, buradaki ölçegin daha küçük olmasi ve bu is için netmail (iletisim agi postasi) teriminin kullanilmasidir. Ancak burada hatirlatmakta fayda görüyorum, BBS'ler arasi amatör iletisim aglari sanildiginin aksine epey uzaklara kadar ulasabilir. Türkiye'nin hemen her bölgesine yayilan aglar oldugu gibi, dünya ölçeginde on binlerce BBS'in bagli oldugu uluslararasi amatör iletisim aglari da vardir.
Yalniz BBS'ler üzerinden netmail yoluyla UUNENCODE veya HQX gibi formatlar kullanilarak dosya transferi yapmak pek hos karsilanmaz. Çünkü bu is için gerek baglandiginiz BBS'in gerekse iletisim agi üzerinde aktarma islevlerini yerine getiren HUB'larin (mesaj dagitim noktalarinin) birbirlerini telefonla aramalari ve bu isin maliyetini karsilamalari gerekir. Yani bu is için sizin cebinizden para çikmiyor olmasi bunun bedava bir hizmet oldugu anlamina gelmez. Birileri bunun faturasini ödemek durumundadir. Bu da genellikle amatör bir ruhla çalisan ve bu isin maliyetini gönüllü olarak üstlenen sistem operatörleridir. Bu insanlarin size sundugu iletisim imkanini bu tür amaçlarla kullanmak da onlara karsi bir haksizlik olusturur ve "yüz verince astar istemek" seklinde algilanir.
4. Herkese açik mesaj alanlari
Elektronik iletisim dünyasinin en keyifli yani herkese açik mesaj alanlaridir. Bunlar, BBS teriminin Ingilizce açiliminda oldugu gibi gerçekten ilan tahtalarina benzer. Ihtiyaç duydugunuz herhangi bir konuda panoya bir ilan asarsaniz. Geçerken bunu okuyan birisi size bir cevap yazar. Diyelim falanca filanca konuda yardima ihtiyacim var dediniz. Birisi çikip size "söyle söyle yaparsan sorununu halledersin" diye bir cevap yazdi. Bir baskasi çikip "bak, öyle degil de böyle yaparsan" daha iyi olur türünden bir mesaj yazabilir. Bu, elektronik iletisim dünyasinin en keyif verici yanidir. Bu tür yerlerde, günlük hayat içinde pek sik karsilasmadiginiz bir yardimlasma görürsünüz. Insanlar birbirleriyle yardimlasmak, fikirlerini, düsüncelerini baskalariyla paylasmak için adeta bir yaris içindedirler.
Herkese açik mesaj alanlarindaki konu zenginligi, ihtiyaç duyacaginiz hemen her türlü genel ilgi alanina dönük bilgi ihtiyacinizi karsilayabilecek durumdadir. Bilgisayarla ilgili, her türlü isletim sisteminden envai çesit konuya iliskin mesaj alanlari oldugu gibi, arabalardan müzige, havaciliktan doga sporlarina hemen her türlü ilgi alanina yönelik mesaj alani bulmak da mümkündür.
Türkiye'de pek çok BBS'ler arasi iletisim agi mevcuttur: HiTNeT, TürkNet, ScienceNet, ArtNet, vb. Bunlar arasinda en genis ve zengin olan HiTNeT'tir (Hi! Türkiye Net). HiTNeT'te yaklasik 80 degisik konuda mesaj alani mevcuttur. Türkiye'deki pek çok BBS'in üye oldugu bir de uluslararasi boyutta bir amatör BBS agi mevcuttur: Fidonet... Fidonet'te bu rakam 900'e kadar çikmaktadir. Bunlarin 15 tanesi Macintosh isletim sistemi ve bunun üzerinde çalisan programlarla ilgilidir. Bu alanlarin tamami ArchiMac ve MacFinder BBS'lerde mevcuttur. Internet üzerindeyse bu türlü herkese açik mesaj alanlari newsgroup adiyla anilir ve sayilari 7000'e kadar çikmaktadir.
Herkese açik mesaj alanlarindaki mesajlari okuyup bunlara cevap yazmanin üç yolu vardir:
a. On-line. Bu yöntemde, BBS veya hizmet saglayici bilgisayara modemle baglanirsiniz. Mesaj okuma ve cevaplama islerini telefon hatti açik ve modem baglantisi aktif halde iken yürütürsünüz. Tabii bu süre içinde Türk Telekom telefon faturanizi yükseltmekle mesguldür! Internet newsgroup'larina (ethernet vb. yerel aglar üzerinden on-line erisim imkani saglayan Üniversite, sirket vb. bir yerden baglanmiyorsaniz) ancak bu yöntemle katilabilirsiniz.
b. Off-line reader (OLR) denen türden bir program ile hat kapaliyken; bu yöntemde modeminizin iletisim programiyla BBS'e baglandiktan sonra istediginiz alanlara ait mesajlari bir paket halinde kendi makinenize alip hatti kapatirsiniz, mesajlari okuyup cevaplarinizi hazirladiktan sonra tekrar BBS'e baglanip yine paket halinde geri gönderirsiniz. Internet üzerinden elektronik postanizi paket halinde alip, bunlari hat kapaliyken okuyup yazdiktan sonra tekrar paket halinde göndermenizi saglayan programlar da vardir. Bunlara ise genellikle e-mail (e-posta) yazilimi adi verilir. Bu yöntemler kullanildiginda telefon hattinin açik kalma süresi bir kaç dakikayi geçmez. Dolayisiyla, telefon faturalari da çok makul düzeyde kalir.
c. Point ve mailer programlariyla; bu yöntemde de OLR programlarininkine benzer bir yöntem izlenir. Yalniz, programlari sizin manuel olarak (elle) yönlendirmenize gerek yoktur. Programlar otomatik olarak BBS baglantisini saglayip paketinizi alip hatti kapatirlar. Dilerseniz, aramalari sizin önceden belirlediginiz saatlerde otomatik olarak yapabilirler. Fiili baglanti süresi daha kisa, dolayisiyla telefon masrafi daha düsüktür. Internet için benzer bir kavram sözkonusu degildir.
Off-line ve point yöntemleriyle mesaj okuyup yazma konusuna ayrintili olarak tekrar dönecegiz.
Yapamayacaklariniz
Internet'le BBS'lerin benzerlikleri ne yazik ki bu kadar. Internet üzerinde yapabilecekleriniz ile BBS'ler üzerinde yapabileceklerinizi ne nitelik ne de nicelik olarak kiyaslamak mümkün degil. Herseyden evvel Internet üzerinde bulabileceginiz arastirma araçlarinin (Archie) disinda BBS'ler üzerinde hiç bir benzeri ya da esdegeri yok. Ama asil önemlisi, Internet'in en "büyülü" tarafi olan Web sayfalarina baska bir sekilde ulasmaniz mümkün degil.
Ben Internet'i söyle tasavvur ediyorum: Istanbul, Londra, NewYork gibi metropol büyüklügünde bir sehire giriyorsunuz. Bu sehirde gözünüzün görebildigi her yer kütüphane ya da kitapçi. Nereye dönseniz, nereye baksaniz, nereye elinizi atsaniz üzerinde bilgi tasiyan bir seyle karsilasiyorsunuz. Hangi dükkana, hangi binaya girseniz her yer kitaplar, dergiler, brosürler vb.leriyle dolu. Üstelik bunlar yalnizca yazili ya da resimli nesneler degil. Bazilarinda ses hatta video görüntüleri bile var. Bizlere mevcut hatlari ile, degil ses ve video görüntülere, resimli Web sayfalarina bile erismeyi çok gören Türk Telekom yetkililerinin (yetkisizlerinin mi demeliydim yoksa?) kulaklari çinlasin!
Bunlara çogunlukla Web sayfalari araciligiyla erisiyorsunuz. Tabii burada en büyük tehlike kaybolmak. Ne aradiginiz bilmiyorsaniz, bu bilgi yigininin içinde yolunuzu kaybedip alakasiz ya da bes para etmez bilgileri incelemekle günler haftalar harcayabilirsiniz. Web sayfalarini on-line dolasmaniz (surf yapmaniz) gerektiginden, bu süre içinde de korkunç telefon faturalari yaratmaniz isten bile degil.
Ama hemen gözünüz korkmasin, bu sorunun üstesinden gelmeyi saglayan, aradiginiz bilginin nerede bulundugunu kolayca bulmanizi saglayan araçlar da var. Ama ne olduklarini tam olarak henüz ben de bilmiyorum. Ne o sasirdiniz mi? Neden? Ben de sizler gibi bir Mac kullanicisiyim. Yalnizca Internet üzerinde kendimi daha rahat hissedebilmek, Internet'te kaybolmamak için biraz pratik edinmek üzere ise önce BBS'lerden basladim. Burada yapabileceklerimi görünce ögrendiklerimi sizlerle de paylasmak istedim. Paylasmak istediklerimin tükenmesine ise henüz çok yol var.
Go to page: Introduction | Contact | Education | Employment | Projects | Books | Articles | Papers | Interests | MWArticles | Hobbies | Miscellaneous | Photos
In Narratus Vitae, Go to page: Introduction | Archives | Records Management | Business Management | Computers | Research | Publishing | Teaching | History | Public Relations | Medicine | Hobbies | Disaster Preparedness |