Merhaba,
Uzun bir aradan sonra yine sizlerle birlikte olmanin mutlulugunu yasiyoruz. (Çok klasik oldu; tam TRT TV agzi! Özel'ciler bozuk çalacak; söyle desek: `Canlarim benim! Nasilsiniz? Haklisiniz, çok zaman oldu. Ben de sizleri çok özledim. Tabii, tabii, bundan sonra hep bir arada olacagiz.' Kalsin! Insan karsidakinin ne dedigini duymadan --kendi kendine-- konusursa deli derler. Biz bu tür zipirliklari Özel'cilere birakip kendi yari-ciddi halimize dönelim.) Evet, tekrar `Merhaba!' Iki aylik (bedelli) askerlikten sonra yine bilgisayarimizin basina çöküp islere koyulduk ve kaldigimiz yerden devam ediyoruz. Önceden gördügümüz ve Temmuz sayisinda belirttigimiz gibi Eylül sayisini gecikmeli olarak da olsa yetistirmeye vaktimiz olmadi. Geldigimin ertesi günü Üniversite'deki islere gark oldugumdan Archimedia'yla ugrasmaya firsat bulamadim. Yazilar da ancak ben pesinde kosmaya basladiktan sonra gelmeye basladigi için --affiniza siginarak-- iki sayiyi bir arada çikarmak zorunda kaldik. Hakli bir gerekçeyle de olsa bir kaç sayi bir arada çikan dergilere öncelikle ben sinir oldugum için tekrar özür diliyorum. (Vallaa billaa bi daa yapmicaaz! --Insallah!)
Iki ay normal hayattan uzak kalinca haberler bölümümüz biraz kisir kaldi. Ama tezler içinde yer alan ilginç çalismalar bu kisirligi biraz olsun hafifletir saniyorum.
Zaman zaman, Archimedia'nin bazi sayilarinin elinize ulasmayabildigi yolunda yazilar aliyorum. Bunlarin sorumlusu yalniz ve yalniz PTT'dir. Daha önce herhangi bir sayiyi almis iseniz adres listemizde yer aldiginizdan emin olabilirsiniz. Adres degisikliklerinizi bildirmis olmaniz kaydiyla bütün sayilari normal olarak aliyor olmaniz gerekir. Herhangi bir atlama oldugu takdirde derhal bize bildirin, eksik sayilarinizi tamamlayalim. Dernek (insallah bir gün) kurulup Archimedia Dernege devredilinceye kadar ilgili herkese postalama yapmaya devam edecegiz.
Saygilarimizla,
Marmaralilar adina B.K. Ataman
Arsiv Malzemesine Sahip Kuruluslar
Hürriyet Gazetesi Belge-Bilgi Merkezi: Hürriyet Gazetesi, Cumhuriyet dönemi gazeteciliginin önemli isimlerinden Sedat Simavi tarafindan 1 Mayis 1948 yilinda kurulmustur. Kurulus yillarinda ülkenin içerisinde bulundugu toplumsal ve siyasi gelismeler nedeniyle demokrasi zihniyetini köklestirmek, müdafaa etmek, fikri yayin politikasini olusturmustur.
Ilk yillarda 30.000 satan gazete ilerleyen yillarda trajini önemli ölçüde arttirarak yurt disinda da basilmaya baslamistir. Zaman içerisinde gelismesini sürdürerek büyük bir holdinge dönüsmüs, gazetenin yanisira birçok yayini da basin hayatina kazandirmistir.
Gazete bünyesinde yer alan Belge-bilgi merkezini kurulusu ise henüz oldukça yenidir. Merkez, basin sektöründe faaliyet gösteren bir kurumda çagdas enformasyon hizmetlerinin önem ve gerekliliginin kavranmasi sonucu, konusunda tecrübeli kisilere görev verilerek geçtigimiz aylarda kurulmustur. Yeni yapilanma içersinde, daha önce belge-bilgi hizmetlerini gerçeklestiren arsiv de Merkez bünyesine dahil edilmistir.
B.B.M. görsel ve yazili-basili belgelerin bulundugu görsel bölüm ile bilgi birikim bölümlerinden olusmaktadir.
Görsel bölümde, siyah-beyaz ve renkli fotograflar ile opak resimler yer almaktadir. Buradaki malzeme, kisi, konu ve olaylara aittir. Özellikle dialardan çok zengin bir kolleksiyon olusmustur. Gazetede kullanilan ve kullanilmayan tüm görsel materyal bu bölüme ulasmakta, en ince detayina kadar günlük olarak islenmektedir.
Bilgi birikim bölümü, basin sektüründe faaliyetlerini sürdüren bir kurumun ihtiyaç duyabilecegi nitelikte ve çesitlilikte bilgiyi, gerekli birimlere süratle ulastirmayi kendisine hedef belirleyerek çalismalarini bu yönde planlamistir. Bu amaçla , belirlenen kriterler çerçevesinde takip edilen gazetelerdeki haberler öncelikle ele alinmaktadir. Bu haberler içerisinde yer alan biyografi türündeki kupürler, en çok talep edilen malzeme olmasi nedeniyle özel bir öneme sahiptir. Gazetelerin yanisira, diger süreli yayinlar da taranarak önemli olay ve kisilerle ilgili çikmis yazilar derlenerek degerlendirilmektedir.
B.B.M.'de ayrica, bilgi birikim bölümüyle koordineli olarak çalisan küçük bir kütüphane de mevcuttur. Kullanici taleplerini cevaplamanin yanisira, biyografik çalismalara da kaynak teskil etmektedir.
B.B.M.'nin tasnif ve denetim sistemi bilgisayara dayali olarak gerçeklesmektedir. Her iki bölümde de ele alinan bilgi ve görsel nitelikli malzeme özetler halinde tanimlanmakta, sistematik bir sekilde ana ve alt basliklar halinde ayrilarak anahtar kelimelerle kodlanmak suretiyle istenen malzemeye ulasim mümkün kilinmaktadir.
B.B.M. yeniden yapilanma içerisinde hazirlik çalismalarini tamamlayarak, 21 Eylül 1994 tarihi itibariyla gerçek anlamda faaliyetlerine baslamistir.
Adresi: Hürriyet Tesisleri, Günesliköy, 34540 ISTANBUL. Tel.: (212) 550 00 50. Fax: (212) 515 67 05.
Ebru Için
Bezm-i Alem Valide Sultan Vakif Gureba Hastanesi: 1843 yilinda çok sayida ölüme yol açan çiçek salgini sirasinda degisik saglik kurumlarinin yetersizligini gören, II. Mahmud'un kadin efendilerinden, I. Abdülmecid'in annesi, Bezm-i Alem Valide Sultan, Istanbul'da bir hastane kurmaya karar verir. Hastane, 2 Nisan 1845 yilinda yer olarak belirlenen, simdiki Çapa ile Vatan hastanesi arasinda kalan, o zamanki ismiyle Yenibagçe çayirinda tören ile açilir. Iki yil sonra düzenlenen Vakfiyesinde Hastanenin adi Yenibagçe'de kaim Bezm-i Alem Gureba-yi Müslimin Hastanesi olarak belirtilmistir. Vakfiyenin ilk kosulu, yoksul ve kimsesiz müslümanlarin ücretsiz tedavi edilmeleridir. Hastanenin bilimsel denetimi hekimbasina birakilmistir.
Cumhuriyet döneminde Hastane, ödenek yönünden Vakisar Genel Müdürlügüne, 1 Mayis 1924'te ise idari yönden Sihhat ve Muavenet-i Içtimaiyye Vekaletine baglanmistir. Bugün de Vakisar Genel Müdürlügüne bagli katma bütçeli br Hastane olarak çalismalarina devam etmektedir.
Kurum bünyesinde kurulan arsiv departmaninda profesyonel nitelikte olmayan bir arsivci görev yapmaktadir. Idari yapi içerisinde dogrudan bashekime bagli olup ayrica Hastane Müdüründen de emir almaktadir. Arsivde mevcut evragin en eski tarihleri tam olarak bilinmemekle beraber, kurulus dönemine ait evraklara zaman zaman rastlanmasi, yaklasik yüz elli yil öncesine giden malzeme bulundugu izlenimini vermektedir. Arsivi olusturan malzeme tamamen kagittir. Istatistik formlari, poliklinik belgeleri, tahlil raporlari, döner sermaye makbuzlari, hasta kabul kagitlari gibi belgeler bulunmaktadir. Malzeme, dosya ve föyler halinde saklanmaktadir. Arsivde mevcut belgelerin tamami aktif veya yari-aktif durumdadir. Kurumun pasif evraklar için herhangi bir politikasi yoktur. 1980 öncesi tüm pasif evraklar eski arsivde bulundugundan, arsivci pasif evraklar için henüz bir yöntem belirleyememistir.
Arsivde kullanilan tasnif sistemi, arsivcinin kendi olusturdugu ve dosyalardaki hasta protokol numarasi ile yillara göre dosya numarasi verilerek uygulanan bir sistemdir. Personel evraklariyla gizlilik derecesi bulunan belgeler, üretildikleri birimlerde saklanmaktadir. Onlar da kendi içlerinde, ilgili birim tarafindan tasnif edilmektedir.
Arsivden istenen dosyalar, hemsire ve doktorlar tarafindan imza karsiligi alinmaktadir. Islem süresi sonunda ekleriyle birlikte arsive iade edilmektedirler.
Arsivde saklama plani ve envanter uygulamalari yoktur. Bunun nedeni ise, bu uygulamalarin ilgili mevzuatta yer almamasidir. Ayiklama ve imha islemleri, tüm kamu kuruluslarinda oldugu gibi ayiklama/imha komisyonlari marifetiyle yürütülmektedir. Komisyon üç kisiden olusmaktadir: Bashekim, Hastane müdürü ve arsivci. Arsiv için ayrilan özel bir bütçe mevcut degildir.
Arsiv depolari iki adettir. Karsilikli olan bu depolardan her bir 50 m2'dir ve dört katli sirtsirta raf tertibatiyla donatilmistir. Ancak, raf yetersizliginden evraklarin bir kismi yerlere yigilmistir.
Depolarda iklimlendirme sorunu bulunmaktadir. Çogu yerde oldugu gibi, burada da günes isigi bazi bölgelerde yetersiz, bazi bölgelerde fazladir; yangin söndürme sistemi, klima veya havalandirma cihazi, nem ölçer gibi gerekli teçhizat bulunmamaktadir.
Adresi: Bezm-i Alem Valide Sultan Vakif Gureba Hastanesi, Vatan Caddesi, Aksaray/ISTANBUL. Tel. (212) 534 69 00.
Burhan Sayilir
Tarihi Arsivler
Istanbul [Çapa] Tip Fakültesi, Tip Tarihi ve Deontoloji Kürsüsü Arsivi: Tip Tarihi ve Deontoloji Ana Bilim Dali 1933 yilinda üniversite reformu ile birlikte Tip Tarihi Enstitüsü adiyla Süheyl Ünver tarafindan Beyazit'taki Üniversite Merkez binasinda kuruldu. 1967 yilina kadar Süheyl Ünver'in baskanligi ve Bedii Sehsuvaroglu'nun çalismalari ile oldukça ilerleyen Ana Bilim Dalinda, bunlara paralel olarak, kurulus yilindan itibaren oldukça zenginlesen bir arsiv, kütüphane ve müze olusturulmaya çalisildi. 1967 Haziraninda Istanbul Tip Fakültesinin, Istanbul [Çapa] ve Cerrahpasa Tip Fakültesi olarak ikiye ayrilmasiyla beraber, sözü edilen birimlerde yer alan malzemelerin bir kismi, yeni kurulan Fakültenin Deontoloji Kürsüsüne devredildi. Bundan sonra, S. Ünver'in Kürsünün basina geçmesi ile B. Sehsuvaroglu'nun baskanliginda çalismalarini sürdüren Ana Bilim Dali, 1984 yilinda, halen bulundugu, Horhor'daki Abdüllatif Suphi Pasa Konagina tasindi.
Bizi asil ilgilendiren kürsü arsivi ise, S. Ünver tarafindan kurulmus ve B. Sehsuvaroglu tarafindan gelistirilmis ve zenginlestirilmistir. Bu arsiv Süleymaniye Kütüphanesinde yer alan S. Ünver Arsivi(1) ile Cerrahpasa Tip Fakültesi Tip Tarihi ve Deontoloji Kürsüsü Arsivi(2) ile hemen hemen ayni karakteri paylasmaktadir. Arsivde, S. Ünver ve B. Sehsuvaroglu'nun ilgi duydugu her konuda (Anadolu sehirleri, Darüssifalar, eski sanatlar, vb yüzlerce alanda) belgeye rastlanmaktadir. Bununla birlikte, nicelik olarak asil arsivden ayrilmamakla birlikte, nitelik olarak ayri bir de Hocalar Arsivi bulunmaktadir. Burada belgeler dosyalar halinde yer almakta, bunlarin içerisinde o konuda çikmis yazilar kupürler, kartvizitler, fotograflar, (dosya kisilere aitse) anma pullari, notlar, mektuplar, resmi ve özel yazismalara rastlanabilmektedir.
Bütün bu malzeme, simdiki binasi olan Abdüllatif Suphi Pasa Konagina (eski Rektörlük binasi) tasinmadan evvel belirli bir düzen içerisinde olup alfabetik bir tasnif içinde korunarak, arastirma araci olarak dolap listeleri hazirlanmistir. Ancak, tasinma sonrasinda gerek nakil gerekse yeni binadaki yer darligi nedeniyle dosyalarin bir daha eski düzenine döndürülemedigi ve halen kullanima elverissiz durumda bulunduklari ögrenilmistir. Buna bir istisna olarak, arsivde `Hocalar Lexicon'u adiyla anilan yukarida sözünü ettigimiz bölüm, dolaplar içinde, alfabetik sirada ve temiz bir halde korunmaktadir. Ancak, ne bu dosyalarin ne de diger malzemelerin bir arastirma araci bulunmamakta, isler hafizaya dayali olarak yürütülmektedir. Dosyalarin tahmini sayisi elde edilememekle birlikte, Cerrahpasa'dakinden çok daha yüksek oldugu öne sürülmektedir.
Kürsüde, Nasit Baylav, Akil Muhtar Özen, Nesit Ömer Irdelp, Feridun Firik, Cemaleddin Önder, vs.nin bagislarindan olusan zengin bir ihtisas kütüphanesi yer almakta, bunlardan Nesit Baylav'in kütüphanesinde kendi notlari da bulunmaktadir.
Kürsü, zengin bir müzeye de sahiptir. Müzede ünlü doktorlarin büstleri, ilk kullanilan cihazlar, folklorik droglar, fotograflar, yazma eserler, maketler, cerrahi aletler, müze envanterinde yer alan 33 diploma ve sertifika, 4 berat, Pasteur'e ait yazismalar, Sigmund Freud'un Dr. Izzetin Sadan'a yolladigi mektup ve kartvizitler, Rudolf Wirchow'un Zeorof Pasa ile yazismalari, Akil Muhtar Özen'in Atatürk'ün hastaligi ile ilgili tuttugu notlar ve eskizleri, Askeri Tibbiye kayit defteri serglenmektedir.(3) Konagin duvarlarini ise ünlü Türk ressami Feyhaman Duran'in tablolari süslemektedir. Müze, arsiv ve kütüphane, arastirmaci ve ziyaretçilere açik olup, kütüphane ve arsivden yararlanmak isteyenlerin Bölüm Baskanindan izin almalari gerekmektedir.
Adresi: Istanbul Tip Fakültesi Tip Tarihi ve Deontoloji Kürsüsü Arsivi, Horhor Caddesi, No: 13, Fatih/ISTANBUL.
(1) Bkz. Archimedia No: 6
(2) Bkz. Archimedia No: 4
(3) Bkz. "Istanbul Üniversitesi Istanbul Tip Fakültesi Tip Tarihi Müzesi,"Spatula (Roche Bilimsel Yayinlar Serisi), s. 2 (1991).
Murat Çelik
Özel Sektör
IBM Türk Ltd. Sti.: IBM'in Türkiye'deki çalismalari, 1935 yilinda tek kisilik bir temsilcilikle baslar. Ülkemizde Watson Business Machines Türk Ltd. Sti. adi altinda bir sirket olarak çalismaya baslamasi 1938 yilina rastlar. Sirket, 1944 yilinda bugünkü adini almistir. IBM Türk, 400'ü askin çalisani ile bilgisayar satis, servis, destek ve egitim gibi konularda faaliyet göstermektedir.
IBM Türk'te kagit ve elektronik evrak türleri bulunmaktadir. Kagit evrak, özellikle kanuni yükümlülükler geregince ve muhasebe, ithalat, satin alma ve personel departmanlarinin belirli fonksiyonlari neticesinde üretilmektedir. Elektronik evrak ise sirketin büyük boy bilgisayar sistemleri (mainframe) için gelistirmis oldugu OV/OM ofis otomasyonu ve ECFORMS yazilim ürünlerinin kullanimi ile üretilmektedir.
IBM Türk, OV/OM vasitasiyla, dünyanin çesitli yerlerinde kurulu bulunan 4000'den fazla IBM ofis sistemi ile iletisim halinde olup, bu sistemlere tanimli her sahisla yazisma olanagi saglamaktadir. OV/OM'deki menü basliklari söyledir: Takvimleri islemek, Posta açmak, Belgeler, Not ve iletileri islemek, TELE2, Takma ad ve dagitim listeleri, Otomatik animsatici eklemek, Yerine bakan hizmetleri, Genel erisime açik uygulamalar, Ilan tahtalari. Bu menülerden `Belgeler' basliginin islevi, `herhangi bir doküman hazirlanmak istendiginde bu olanak kullanilmakta ve belge üretmek için DCF, DW 370 ve APAFOIL adli yazilim ürünleri kullanilmaktadir' seklinde açiklanmaktadir. IBM'de ofis otomasyonuna geçildikten sonra evrak dolasimi büyük ölçüde azalmistir. Sistemde belli kisilerin veya gruplarin erisimine açik olanaklar bulunmaktadir ve hangi olanaklara kimin erisim yetkisi oldugu tanimlanmaktadir. Sistemin kullanimiyla, belirli bilgilerin ilgili kisilere ulastirilmasi hatasiz gerçeklestirilebilmekte, herhangi bir evragin kaybolmasi veya yanlis kisilere gitmesi olasiligi ortadan kaldirilmaktadir.
Organizasyonun operasyonlarinin isleyisinde, daha önceden kagit ortamda bulunan formlar kullanilmistir. Formlar, Haziran 1993'ten itibaren bir takim düzeltmelere de tabi tutulmus ve yeni formatlari ile ECFORMS yazilim ürününde 68 adet olarak mekanize edilmislerdir. Uygulamanin getirdigi avantajlar arasinda, kisinin doldurdugu formu izleyebilmesi, ne zaman kime ulastigini, nerede bekledigini görmesi ve eger isterse bir tusa basarak formunu iptal edebilmesi sayilabilir. Mekanize edilen formlarin çogunun belge niteligi tasimasi, son ulastiklari yerde yazdirilip dosyalanmalarini gerektirmektedir.
IBM, tüm dünyadaki kuruluslarinda geçerli olabilecek bir saklama planini öneri niteliginde sisteme yüklemis durumdadir. Her kurulus bu yönergeyi faaliyet gösterdigi ülkenin sartlarina uyarlamak suretiyle aktif ve pasif evraklarini belirlemektedir. Kagit ortamda saklanan belgeler senenin belirli bir gününde dograyicilar vasitasiyla imha islemine tabi tutulmaktadir. Elektronik ortamda bulunan evrak ise, tayin edilen saklama süresinin sonunda sistemden atilmaktadir.
Adresi: IBM Türk Ltd. Sti., Büyükdere Caddesi, Levent 80613 ISTANBUL. Tel.: (212) 280 09 00 Fax: (212) 278 04 37.
Güzide Kolukisa
Sark Sigorta A.S. Dokümantasyon Servisi: 72 yillik geçmisi olan ve sigortacilik alaninda faaliyet gösteren sirket Altuniza'dedeki merkez binasi yapildiktan sonra, planli bir çalisma neticesinde, bugün düzenli bir arsiv ve dokümantasyon servisine sahip olmustur.
Dokümantasyon servisi, arsiv ve dokümantasyon hizmetlerini bir arada yürütmekte ve kütüphanecilik bölümü mezunu bir uzman tarafindan yönlendirilmektedir.
Evraklar güncelligini yitirdikleri tarihte arsive devredilmekte ve burada genel ilke olarak toplam 10 sene saklanmaktadir.
Arsivin merkez bina disinda da bir deposu mevcuttur. Islemler manuel olarak yürütülmekte ve otomasyona geçis kisa ve orta vadeli planlar içinde yer almamaktadir.
Adresi: Baglarbasi, Kisikli Caddesi, No: 9, Altunizade, 81180 ISTANBUL. Tel. (216) 310 12 50 (50 hat). Fax: 310 02 22.
Abdül Çaliskan
Ankara Üniversitesi
Istanbul Üniversitesi
Marmara Üniversitesi
DEVLET ARSIVLERI GENEL MÜDÜRLÜ/Ü
Cumhuriyet Arsivi Daire Baskanligi Yayinlari
Konferans
Marmara Üniversitesi: Fen-Edebiyat Fakültesi Arsivcilik Bölümü Anfilerinde (Göztepe/Istanbul) Ekim ve Kasim Aylarinda verilecegini duyurdugumuz konferanslardan, Ekim ayi konusmacisi Iskoç Arsivleri Genel Müdürü Patrick Cadell'in konferansi bir gün önceye (17 Ekim'e) alindi. Kasim Ayi konusmacisi, Fransa'dan Faruk Bilici'nin programinda bir degisiklik yok. Eylül sayisini zamaninda yetistiremedgimiz için degisikligi daha önce duyuramadik, özür dileriz!
Atölye
Kadin Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfi'nda `Geçmisimiz, Günümüz, Gelecegimiz: Kadin' konulu bir atölye (workshop) düzenlendi. Londra'daki Fawcett Kütüphanesi'nde Arsivci olarak çalisan Anna Greening'in konusmaci olarak katildigi atölyede, 24/10/1994'te KEK inceleme raporu, Arsiv nedir? ve Kadin kütüphaneleri arsivleri; 25/10/1994'te Arsiv yönetimi politikalari ve Arsivlerin entellektüel kontrolü; 26/10/1994'te Arsivlerin (güvenlik dahil) fiziksel korunmasi, Fawcett Kütüphanesinin arsivi ve KEK'in degerli arsiv belgeleri basliklari ele alindi.
Seminer
Askeri Müze ve Kültür Sitesi Konferans Salonu'nda (Harbiye/Istanbul), çesitli Üniversitelerimizden bir çok bilim adaminin katildigi II. Müzecilik Semineri gerçeklestirildi. Bu seminerde bizi yakindan ilgilendiren iki teblig, Doç. Dr. Nermin Erez'in "Müze Ortaminin Düzenlenmesi" ve Berda Kantarcioglu'nun "Pantolan ve Deniz Haritalari Konservasyon Çalismalari" baslikli konusmalariydi.
Murat Çelik
Sergi
Yapi Kredi Kültür Merkezi (Istiklal Caddesi, Beyoglu/Istanbul), arsiv sergilerine bir yenisini ekliyor. Bu kez belgeleri sergilenen kisi Adalet Agaoglu. Sergi 8 Kasim-10 Ocak tarihleri arasinda gezilebilecek.
Go to ArchiMedia Main Page
In Curriculum Vitae, Go to page: Introduction | Contact | Education | Employment | Projects | Books | Articles | Papers | Interests | MWArticles | Hobbies | Miscellaneous | Photos
In Narratus Vitae, Go to page: Introduction | Archives | Records Management | Business Management | Computers | Research | Publishing | Teaching | History | Public Relations | Medicine | Hobbies | Disaster Preparedness |